Gerilim giderme ısıl işlemi sertleştirmeye maruz kalan bir metalin yüzey gerilimlerinin en az seviyeye getirilmesi için ve takip eden üretim aşamalarında oluşma ihtimali olan olası boyutsal değişimleri elimine etmek için yapılan bir işlemdir. Gerilim giderme tavlaması ya da kalıntı gerilim giderme denen bu işleme metaller endüstri uygulamalarında gereksinim duyabilmektedir.
Gerilim Giderme İşlemi Faydaları Nelerdir?
Malzemeniz üzerinde yapılan işlemler ve kesmeler yüzeyde belli oranda bir gerginlik yaratmaktadır. Bu gerginlikler ısıl işlemin devam eden aşamalarında kontrolsüz bir şekilde gerçekleştiğinde arzu edilmeyen boyutsal değişikliklere sebep olmaktadır. Bu işlemlerden sonra ortaya çıkan gerginlik ve olası boyutsal değişiklikleri engellemek için yapılan gerilim giderme ile malzemedeki değişim riskleri minimalize edilmiş olur.
Gerilim giderme aşaması kaba işleme aşamasından sonra fakat son işlemden önce gelmektedir. Örneğin, gerilim giderme işlemi ısıl işlemin son aşamalarından olan parlatma ya da taşlama aşamasından önce gerçekleşmektedir.
Gerilim giderme işlemi özellikle boyutsal açıdan düşük toleransı olan ve işlemleri devam edecek olan malzeme parçalara yapılmalıdır. Özellikle kaynak yapılmış olan malzemeler gerilim gidermeyle gerilimsiz hale gelebilir.
Gerilim Giderme İşlemi Nasıl Uygulanır?
Gerilim giderme işlemini yaparken malzemenin yapısının ve sertliğinin değişmeyeceğini hatırlatmak isteriz. Gerilim giderme işlemi sonucunda menevişlenmiş ve bu sayede yüzeyi sertleşmiş olan malzeme parçalarının sertliğinin değişmemesi için bu işlem menevişlenme sıcaklığının 50 derece altında bir sıcaklıkta gerçekleştirilmelidir. Bu sıcaklık nitrokarburizasyon aşamasından önce yapılacak olan gerilim giderme işlemi için 600 derecenin üzerinde olmalıdır.
Gerilim giderme işlemi bakır ve pirinç alaşımlarına ve paslanmaz çeliklere uygulanabilen bir işlemdir. Çelik parçalara gerilim giderme uygulanması için gerekli sıcaklık normal şartlarda 550-650 derece arasındadır. Bakır parçaları için gerilim giderme sıcaklığı 150 derece ile 275 derece arasında değişmektedir.
Gerilim giderme işleminde bu sıcaklıkta tutma süresi bir ile iki saat arasında değişmektedir. Bu süreçte aynı sıcaklıkta tutulan parça sonrasında yavaş bir hızda soğutulur ve bu aşamanın yavaş olması gerilimin azaltılması açısından en önemli detaydır.
Gerilim giderme işlemi uygulanan parçanın yüzeyi oksidiyondan korunmak istendiğinde işlem koruyucu gazla fırında gerçekleştirilmelidir. İhtiyaç duyulan daha ekstrem durumlarda ise gerilim giderme için vakum fırını kullanılması tercih edilebilir.