Tavlama işlemi demirin ya da çeliğin istenilen hale getirilebilmesi adına uygulanan bir ısıl işlem türüdür. Aynı zamanda da tavlama işlemi metalin yumuşatılması, sertliğinin düşürülmesi, sürekliliğinin arttırılması ve iç gerilim oranını yükseltmesi maksadıyla demirin/çeliğin işlem görmesi sürecidir. Zaten bu açıklama genel anlamda tavlamanın ne olduğunu en net ve basit şekilde aktaran tanımlamadır.
Ayrıca madde tavlama ile sertleştirmeden önce yapılan tavlama işlemi, malzemenin iç yapısını sertleştirmek adına uygun hale getiren bir sisteme sahiptir. İsteğe ve kullanım alanına göre değişiklik gösterse bile genel anlamda tavlama işlemini üç ana işlev dahilinde detaylandırabiliriz. Bu işlevler ise işlem yapılmasını kolaylaştırıcı etkisi, boyutsal denge sağlayıcı yapısı, mekanik ve elektrik özellikleri geliştirici etkisi şeklinde sıralanabilir. Bu özelliklerin her biri ise kendi içerisinde işlemin etkisini arttırıcı bir özelliğe sahiptir.
Tavlama Türleri Nelerdir? Nasıl Yapılır?
Bütün metallere farklı biçimlerde tavlama işlemi uygulanması gerekir. Tavlama işlemlerinin çeşitleri ise yine aynı şekilde tavlama işlemlerinin biçimlerini gösterir. Bu türler ise birkaç başlık altında toplanabilir. Bunlar; normalizasyon tavı, yumuşak (tam) tavlama, küreselleştirme tavı, difüzyon tavlaması, izotermal tavlama, gerilim giderme tavlaması, rekristalizasyon tavlaması ve ferritleme şeklinde düşünülebilir.
Normalizasyon Tavlaması
Normalizasyon tavlaması yapılırken çeliğin kritik sıcaklığa kadar ısıtılması gerekir. Bunun yanı sıra havada soğutulma işlemi gerçekleştirilir. Genellikle sıcak haddelenmiş çeliklerin tane yapısını inceltmek amacıyla bu işleme sıklıkla başvurulur. Ayrıca, homojenliği yükseltmek ve mikroyapının özelliklerini artırmak da bu işlemin hedefleri arasındadır.
Gerilim Giderme Tavlaması
Gerilim giderme tavlaması kritik sıcaklık bölgesinin altındaki sıcaklıklarda gerçekleştirilir. Kaynak, kesme ve soğuk işlem gibi çeşitli işlemlerin sebep olduğu gerilimlerin giderilmesi maksadıyla kullanılır. Bu işlem esnasında mikroyapı özellikleri ya da mekanik özellikler değiştirilmek, oynanmak ya da güçlendirmek hedeflenmez.
Küreselleştirme Tavlaması
Küreselleştirme tavlaması çeliğin işlenmesi ve şekil alması için kabiliyet arttırmayı hedefler.
Yumuşak Tavlama
Yumuşak tavlama çeliğin ötektoid altı sıcaklıkta ısıtılması temeline dayanır. Kesit hacmine bağlı belirli bir süre bu ısıda bekletilmesi ise verimliliği arttırma noktasında etkilidir. Çeliğin sertliğini düşürmesi ve bunun yanı sıra işleme ile şekil alma yeteneklerini güçlendirmesi en önemli faydalarındandır.
Kısaca bakıldığında tavlama işlemi temel anlamda demir/çelik gibi malzemelerin istenilen şekillere girebilmesi amacıyla malzemeye çeşitli yöntemlerde uygulanan teknikler olarak ifade edilebilir.