Temperleme diğer adıyla menevişleme işlemi su verme işlemi ile meydana gelen sertleşmiş yapının sertliğini gidermek ve tokluk kazandırmak amacıyla uygulanan ısıl işlemdir. Temperleme ısıl işleminde parçanın sertliğini ayarlamak için dönüşüm sıcaklığının altındaki bir sıcaklıkta belirli bir süre tutulması söz konusudur.
Temperleme (Menevişleme) Nedir?
Çelik sertleştirilmesi esnasında aşırı derecede kırılgan ve sert hale gelebilmektedir. Sertleştirilmemesi durumunda ise çelik yapılacak işlem için gereken mukavemete ya da aşınma direncinde olmayabilir. Çeliğin sertliğinin tokluk kazanması için iç gerilimlerin azaltılması gerekmektedir. Malzemenin kırılganlığının azaltılması ve tokluk kazanması için temperleme ısıl işleminin uygulanır.
Temperleme işleminde çelik, yüksek sıcaklıkta tutularak kararlı hale getirilir. Belirlenen süre içerisinde yüksek sıcaklıkta tutulan metalin aniden soğuma işlemi söz konusudur. Temperleme aynı zamanda sertleştirilen bir çeliğin işlenme ve şekil alma kapasitesini artırır. İç gerilimler sebebiyle çeliğin kırılma riskinin azaltılmasını sağlar.
Temperleme işlemi su verilmesi sonucu sertleşen çeliklerin ötektoid sıcaklığının (yaklaşık 723°C) altındaki sıcaklık derecelerinde belirli bir süre ısıtılmasıdır. Temperleme işlemi esnasında martenzit yapı, ferrit ve sementit olarak bölünmektedir. Bu dönüşümler temperleme sıcaklığının artmasıyla hız kazanmaktadır.
Temperleme işlemi sırasında sıcaklık yükseldikçe parçanın sertliği ve direnci dürerken daha tok ve esnek bir yapı elde eder. Aynı zamanda parça içerisinde olan söz konusu gerilimler de temperleme işlemiyle düşmektedir. Çeliğin temperlenmesi esnasında mekanik özelliklerde değişimler meydana gelmektedir.
Temperleme işleminde yüksek meneviş sıcaklıkları söz konusudur. Düşük meneviş sıcaklıklarında düşme, sertlik ve çekme direnci aynı olur. Meneviş sıcaklığı ile akma sınırında düşme devam eder ve elastiklik sınırında iyileşme görülmesi söz konusudur. Temperlenmiş çelikler hemen hemen aynı çekme direnci kazanır. Aynı oranda karbonlu değişik alaşımlı element çelikler değişik sertlik ve çekme direnci kazanır. Temperleme daha az kırılgan bir çelik versiyonu oluşturur.
Temperleme Hattı
Temperleme hattı, asitle yüzeyi temizlenmiş, soğuk haddelenmiş ve tavlama işlemine tabi tutulmuş çeliğin mekanik özelliklerinin iyileştirilmesi, pürüzlü yapının giderilmesi amacıyla proses edildiği hattır. Temper hattı daha düzgün yüzey kalitesi elde etmek amacıyla yapılmaktadır. Temperleme hattı kuru veya ıslak olarak yapılabilmektedir.